Skład Apostolski
Kościół > Zabytki
SKŁAD APOSTOLSKI
MÓJ BRZEG - Romuald Nowak
Apostołowie prezentujący Skład Apostolski
Apostołowie prezentujący Skład Apostolski umieszczeni na zwieńczeniu zaplecka tzw. stalli (siedzisk) proboszczów z 1643 r. (brak daty powstania i pierwotnego umiejscowienia figur)
Na zwieńczeniu zaplecka tzw. stalli (siedzisk) proboszczów z 1643 r. usytuowanych przy południowej ścianie w nawie południowej, niedaleko wejścia od zakrystii umieszczone zostały wtórnie, płaskorzeźbione figury dwunastu apostołów. Tworzyli oni zwartą grupę rytmicznie ustawionych stojących figur trzymających długie, zwisające banderole, na których umieszczone zostały napisy gotycką minuskułą (frakturą).
Jako pierwszy od wschodu ukazany został św. Piotr z kluczami w prawej ręce i banderolą z napisem: Petrus Credo in Deum Patrem omnipotentem (Wierzę w Boga Ojca Wszechmogącego). Za nim apostoł Andrzej trzymający charakterystyczny krzyż i banderolę z napisem: Andreas Et in Iesum Christum (i w Jezusa Chrystusa). Jako trzeci ukazany został św. Jan Ewangelista z kielichem w lewej ręce i banderolą z napisem: Johannes Qui conceptus est de Spiritu Sancto (który się począł z Ducha Świętego), za nim Jakub Starszy w stroju pielgrzyma z laską w prawej ręce i szarfą z napisem: Jacobus Passus sub Pontio Pilato (umęczon pod Ponckim Piłatem). Piąta w szeregu ustawiona została figura apostoła Filipa z krzyżem misyjnym w lewej ręce i banderolą opatrzoną napisem: Philippuß inde venturus est iudicare vivos et mortuos (stamtąd przyjdzie sądzić żywych i umarłych), za nim apostoł Jakub Młodszy z pałką foluszniczą w lewej i banderolą w prawej: Jacobuß Min. ascendit ad caelos (wstąpił na niebiosa). Na siódmej pozycji widoczna jest rzeźba apostoła Bartłomieja z kordelasem do obdzierania ze skóry w prawej ręce oraz księgą i szarfą z inskrypcją w prawej: Bartholomäus Credo in Spiritum Sanctum (wierzę w Ducha Świętego), za nim ustawiona figura apostoła Tomasza z włócznią w lewej ręce oraz z księgą i szarfą z napisem w prawej: Thomas descendit ad inferos, tertia die (Wstąpił do piekieł, trzeciego dnia).
Apostołowie prezentujący Skład Apostolski umieszczeni na zwieńczeniu zaplecka tzw. stalli (siedzisk) proboszczów z 1643 r. (brak daty powstania i pierwotnego umiejscowienia figur)
Jako dziewiąty ukazany został apostoł Juda Tadeusz z toporem w prawej ręce i banderolą z napisem Thadeus Judas sanctam Ecclesiam catholicam, za nim figura apostoła Szymona Zeloty z księgą w lewej ręce, a w prawej trzymający piłę i szarfę z napisem: Simeon remissionem peccatorum (grzechów odpuszczenie). Przedostatni apostoł na zwieńczeniu stalli to Mateusz z krzyżem w prawej ręce i banderolą z napisem w lewej: Matheus carnis resurrectionem (ciała zmartwychwstanie), na skraju umieszczono figurę apostoła Macieja z toporem w lewej ręce i banderolą z napisem w prawej: Mathias et vitam aeternam (i życie wieczne).
Teksty na banderolach wskazują wyraźnie, iż apostołowie trzymają wersety tzw. Składu Apostolskiego.
Mamy tu do czynienia, z niezwykle rzadkim w sztuce motywem ikonograficznym odnoszącym się do jednej z najstarszych modlitw, najwcześniejszego wyznania wiary, nazywanego też Apostolskim symbolem wiary (Symbolum Apostolorum lub po prostu Credo). Jego treść została przekazana apostołom bezpośrednio przez Jezusa pomiędzy zmartwychwstaniem i wniebowstąpieniem. Według tradycji nastąpiło to podczas rozesłania apostołów na misję ewangelizacyjną.
Stalla (siedziso) proboszczów z 1643 r. na której widać figury Apostołów prezentujących Skład Apostolski.
Chrystus przygotował swoich uczniów na misję, podał im bardzo jasne kryteria misji: co mają zabrać, co zostawić, jak się zachowywać wobec obcych, w jaki sposób dawać świadectwo i głosić Dobrą Nowinę: „i przykazał im, żeby nic z sobą nie brali na drogę prócz laski: ani chleba, ani torby, ani pieniędzy w trzosie” (Mk 6, 8). Dał im jednak władzę nad duchami nieczystymi, a więc dopuścił, by toczyli walkę nie tylko z trudnościami widzialnymi, ale też ze światem niewidzialnym.
Przed rozejściem się, aby nie utracić jedności w wierze, apostołowie ułożyli pod natchnieniem Ducha Świętego wskaźnik, zarys tego, co mieli jednorodnie przepowiadać. Przyczynił się do tego każdy z dwunastu - stąd więc nazwa modlitwy „Skład Apostolski". Ułożone przez apostołów wyznanie wiary stanowiło duchowy znak ich jedności, mimo rozproszenia po całej ziemi. Nazywano je symbolem wiary, ponieważ miało być znakiem rozpoznawczym dla chrześcijan. Z tego też powodu trzymano je w tajemnicy przed poganami, nie wolno go było zapisywać, miało być ono wypisane w sercu każdego chrześcijanina. O jego powstaniu zadecydowały dwa czynniki: udzielanie chrztu dorosłym i walka z herezjami. W pierwszych wiekach chrztu udzielano osobom dorosłym, od których wymagano znajomości podstawowych prawd wiary. Inną przyczyną powstania Credo była konieczność przeciwstawienia się herezjom, czyli niewłaściwym próbom interpretowania Objawienia oraz niezgodnego z wiarą Kościoła rozumienia prawd wiary.
Symbol wiary stanowi więc kryterium prawowierności głoszonej nauki. Jego początki sięgają czasów apostolskich i zawierają naukę Apostołów. Obecna forma wykształciła się na początku III w. Ponieważ było dwunastu apostołów, zaczęto dzielić Skład Apostolski na 12 artykułów wiary i przypisano je konkretnym apostołom, stało się to w VI w., a rozpowszechnione w końcu XV w. przez franciszkańskiego mnicha i kaznodzieję, wykształconego w Krakowskiej Akademii Ladislausa Pelbarta z Timisoary. Kult rozesłania apostołów był w tym czasie szczególny właśnie w Polsce, albowiem słynne zwycięstwo nad krzyżakami w bitwie pod Grunwaldem odniesione zostało dokładnie w dniu 15 lipca, w dniu Święta Rozesłania Apostołów. Motyw Składu Apostolskiego upowszechnił zapewne także Liber cronicarum (nazywany też kroniką Schaedla) – inkunabuł wydany w 1493 r. w norymberskiej oficynie wydawniczej Antona Kobergera z drzeworytniczymi ilustracjami pochodzącymi z pracowni Michała Wolgemuta i tekstem napisanym przez Hartmanna Schedla, wśród których znalazł sie motyw dwunastu apostołów z banderolami z tekstami Credo.
Niestety nie wiemy, gdzie pierwotnie znajdował się zespół figur apostołów, zdobił zapewne predellę jednego z wielu gotyckich ołtarzy, które w końcu XV w. zdobiły kościół św. Mikołaja. Stylistycznie można go powiązać z dziełami mistrza wrocławskiego i datować na przełom XV i XVI w. Nie wiemy też kiedy figury zostały przeniesione na zwieńczenie stalli. Być może stało się to właśnie w 1643 r., kiedy powstały stalle. Wyznanie wiary było bowiem dla protestantów jednym z najważniejszych aktów. Dlatego w pełni świadomie mogli umieścić figury ze średniowiecznego ołtarza na nowożytnym meblu. W czasie przenoszenia musieli jednak pomylić kolejność i zamienić niektóre postaci, co wynika jednoznacznie z tekstu na banderolach. Mogli to też uczynić konserwatorzy w latach 30-tych XX w. w czasie prowadzonych prac konserwatorskich. Zespół figur apostołów ze względu na unikatowość tematu należał do wyjątkowych dzieł z okresu średniowiecza, zdobiących wnętrze kościoła św. Mikołaja.